W ostatnich tygodniach członkowie naszego Stowarzyszenia wzięli udział w 11. edycji najważniejszej na naszym kontynencie konferencji naukowej, która w całości poświęcona jest groźnym zjawiskom meteorologicznym. European Conference on Severe Storms – bo tak brzmi oficjalna nazwa – odbywa się co 2 lata, a tegoroczna edycja zorganizowana została w Bukareszcie, stolicy Rumunii. Głównym organizatorem było European Severe Storms Laboratory, a partnerem tej edycji została organizacja Meteo Romania (Administrația Națională de Meteorologie).
Skywarn Polska reprezentowane było tym razem przez pięciu przedstawicieli, a kolejnych dwóch członków było współautorami prezentowanych wyników badań. W Bukareszcie referaty wygłosili naukowcy z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, dr Mateusz Taszarek oraz doktorant, Krzysztof Piasecki (reprezentujący również Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej), a postery przedstawili Piotr Szuster (Politechnika Krakowska) oraz drugi nasz doktorant, Patryk Matczak (również UAM w Poznaniu). Współautorami badań z ramienia Skywarnu byli ponadto Natalia Pilguj (Uniwersytet Wrocławski) oraz Artur Surowiecki (Uniwersytet Warszawski). Reprezentację Stowarzyszenia współtworzył także Igor Laskowski, który pracuje w European Severe Storms Laboratory, budując Europejską Bazę Groźnych Zjawisk Pogodowych (ESWD), niezwykle cenną dla nauki bazę danych. Co ważne, polska reprezentacja w Bukareszcie była jeszcze szersza – referaty wygłosili dr Bartosz Czernecki oraz doktorant Filip Skop (kolejni przedstawiciele UAM w Poznaniu).
Konferencja była niezwykle owocna i intensywna – w ciągu pięciu dni z wynikami badań można było zapoznać się w czasie referatów, jak i posterów, których było przeszło 150, podzielonych na 13 sesji, a dyskusje po prezentacji wyników nieraz trwały długi czas. Wyniki polskich badań chcielibyśmy przedstawić również Państwu – zapraszamy więc na skrót najważniejszych wniosków oraz do zapoznania się z prezentacjami i posterami (pliki pdf zostały załączone poniżej). Mamy nadzieję, że będą dla Państwa interesujące. A jeśli tak, to już wiadomo, że kolejna edycja Konferencji odbędzie się jesienią 2025 roku w Holandii – zapraszamy ;)
- Mateusz Taszarek, J.Allen, C.Nixon, A.Dowdy, F. Battaglioli, “Do severe storms across Australia, Europe and the United States share similarities? A comparison of atmospheric profiles and environmental predictors”.
W powyższej pracy dokonano porównania ogromnych baz danych raportów zjawisk niebezpiecznych i wyładowań atmosferycznych wraz z towarzyszącymi warunkami atmosferycznymi z reanalizy ERA5 z obszaru trzech kontynentów: Europy, Stanów Zjednoczonych oraz Australii. Zastosowanie 3 różnych metod statystycznych wykazało, które elementy warunków atmosferycznych są wspólne dla występowania opadów gradu, trąb powietrznych oraz silnych porywów wiatru na wszystkich 3 kontynentach. W pracy wykazano między innymi, że opadu gradu o średnicy przekraczającej 5 cm występują często w sytuacji bardzo słabego przepływu powietrza w dolnych 500m troposfery, i nagłym wzroście prędkości wiatru (uskoku) w warstwie 1-3 km.
- Krzysztof Piasecki, M. Taszarek, A. Surowiecki, N. Pilguj, “The climatology of supercell thunderstorms across Poland based on multisource data”
Badania bazują na danych radarowych z sieci POLRAD z lat 2008-2022, a także na danych z reanalizy ERA5, bazie ESWD oraz danych detekcyjnych z sieci PERUN. Dotychczas wykonana została baza danych o możliwych i pewnych burzach superkomórkowych w badanym wieloleciu – wykryto ponad 1700 możliwych przypadków wystąpienia burz superkomórkowych, spośród których ponad 800 zostało w pełni potwierdzonych, a kolejne 600 stanowi grupa niemal pewnych przypadków. Przedstawione zostały pierwsze wnioski: okazuje się, że najwięcej burz tego rodzaju występuje na południowym wschodzie kraju (pogórza karpackie) oraz w pasie od Bramy Morawskiej po Mazowsze i Lubelszczyznę. Badania są kontynuowane.
- Mateusz Taszarek, B.Czernecki, P. Szuster, “ThundeR – a rawinsonde package for processing convective parameters and visualizing atmospheric profiles” (+prezentacja)
Zaprezentowana biblioteka thundeR jest przeznaczona dla języka programowania R, ale może być również wykorzystana w języku python. Pakiet thundeR pozwala wizualizować pionowe profile atmosfery w formie wykresów skew-t oraz hodografów i obliczyć ponad 200 parametrów termodynamicznych oraz kinematycznych, związanych z głęboką i wilgotną konwekcją. Biblioteka została wykorzystana przy opracowaniu ponad 20 recenzowanych publikacji naukowych, a obecnie jest używana między innymi przez NASA w przetwarzaniu reanalizy MERRA2. Dostęp do radiosondaży generowanych przez pakiet thundeR dostępny jest na stronie rawinsonde.com.
- Filip Skop, “Climatology of convective dust storms in Poland”
Podczas okresów intensywnej suszy, atmosferyczne procesy konwekcyjne prowadzić mogą do powstania rzadkiego w naszych szerokościach geograficznych zjawiska: burzy pyłowej. Na chwilę obecną potwierdzono wystąpienie 15 dni z konwekcyjną burzą pyłową nad obszarem Polski w latach 2003-2022, z czego najsilniejsze zaobserwowano podczas wyjątkowo suchego roku 2018. Do ich uformowania wymagane są silne prądy zstępujące z wysoko zawieszonych komórek burzowych (podstawa chmury Cumulonimbus na poziomie ok. 1600 m.n.p.g.) oraz niskie wartości wilgotności względnej powietrza (<60%) w obrębie pierwszego kilometra troposfery. Burze pyłowe najczęściej dokumentowane są nad obszarem Wielkopolski, zachodniego Mazowsza oraz Kujaw, gdzie pokrycie terenu oraz warunki klimatyczne w szczególności sprzyjają powstawaniu tych zjawisk.
- Patryk Matczak, K. Piasecki, M. Taszarek, B. Czernecki, F. Skop, A. Sobisiak, “Giant hail in Poland produced by a supercell merger in extreme instability”
Rekordowy grad o średnicy aż 12 cm, który odnotowano w Gorzowie Wielkopolskim 11.06.2019 r., był zdarzeniem z pewnością wyjątkowym — okazuje się, że również warunki wówczas odnotowane były ekstremalne: chwiejność na stacji w Lindenbergu była najwyższa w historii, rekordowa była też chwiejność w samym Gorzowie (na podstawie reanalizy ERA5). Grad został wyprodukowany przez superkomórkę, która uległa intensyfikacji w wyniku wchłonięcia dwóch innych komórek, a prąd wstępujący został po tym zdarzeniu wyjątkowo wzmocniony. Dodatkowo czynnikiem sprzyjającym była orografia terenu i wejście burzy na wysoczyznę.
- Natalia Pilguj, M. Taszarek, M. Kryza, H. Brooks, “Reconstruction of violent tornado environments in Europe: High-resolution dynamical downscaling of ERA5”
Praca podsumowuje wyniki symulacji warunków meteorologicznych, które wykonano dla 12 przypadków silnych tornad w Europie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Dzięki wykonaniu downscallingu symulacji do siatki 3-kilometrowej, było możliwe dobre odwzorowanie warunków lokalnych. W 8 przypadkach na 12 analizowanych zaobserwowano charakterystyczne dla superkomórek Updraft Helicity Tracks, a uśrednione warunki wskazują na występowanie znacznego uskoku w warstwie 0-6km (średnia 24,3m/s) w środowisku umiarkowanie dużej chwiejności (1678 J/kg).
- Artur Surowiecki, N. Pilguj, M. Taszarek, K. Piasecki, T. Pucik, “Climatological aspects of quasi-linear convective systems across Europe”
Udostępnienie danych radarowych w ramach projektu OPERA umożliwiło opracowanie 8 lat danych radarowych (2014-2021), w czasie których nad Europą wykryto przeszło 2200 systemów QLCS, wśród których 53 systemy sklasyfikowano jako derecho. Co ważne, zaobserwowano wyraźne zróżnicowanie kierunku i prędkości przemieszczania się takich układów w sezonie ciepłym (z S/SW) oraz sezonie chłodnym (W/NW). Wskazanych zostało także 5 przypadków systemów QLCS, w wyniku których poszkodowanych zostało najwięcej osób.
- Mateusz Taszarek, P. Groenemeijer, T. Pucik, O. van der Velde, S. Dafis, “Evaluation of ESTOFEX convective outlooks from 2007 to 2021. Part 2: climatology and reliability of threat level polygons”
W pracy dokonano analizy ponad 4000 prognoz ESTOFEXU z lat 2007 – 2021. Prognozy oceniono pod kątem ich aspektów klimatologicznych oraz weryfikacji względem raportów zjawisk niebezpiecznych oraz danych z detektorów wyładowań atmosferycznych.
Oraz kilka prac we współautorstwie:
- F. Battaglioli, T. Pucik, P. Groenemeijer, M. Taszarek, “Identifying predictors of large hail, severe convective wind gusts, and tornadoes across Europe and North America: towards the development of global convective hazard models”.
- F. Battaglioli, P. Groenemeijer, T. Púčik, M. Taszarek, U. Ulbrich, H. Rust, “Reconstructing Long-Term (1950-2021) Trends in Convective Hazards using Additive Logistic Regression Models”.
- J. Allen, C. Nixon, M. Kumjian, M. Taszarek, “Will hail be severe? Elusive Environmental Predictors Generating Large Hail”.
- T. Pucik, P. Groenemeijer, M. Taszarek, F. Battaglioli, “Pre-storm environments and storm-scale properties of the major hailstorms of 2021 and 2022 in Europe”.
- O. van der Velde, M. Taszarek and the ESTOFEX Team, “Evaluation of ESTOFEX convective outlooks from 2007 to 2021. Part 1: forecasters and regional performance of lightning predictions”
