Wczoraj zaprezentowaliśmy grafikę przedstawiającą liczbę i lokalizację tornad w 2023 r. opracowaną przez Europejskie Laboratorium ds. Gwałtownych Burz (ESSL). W ubiegłym roku, w całej Europie wystąpiło co najmniej 872 tornad, z których 19 wystąpiło na terenie Polski. 14 z tych trąb przeszło nad lądem, a 5 nad wodą.
W tym wpisie, zaprezentujemy proste statystyki trąb powietrznych z ostatnich 17 lat oparte na danych z Europejskiej Bazy o Gwałtownych Zjawiskach Atmosferycznych (ESWD). Czy liczba trąb powietrznych rośnie, czy maleje? Zapraszamy do przeczytania artykułu!
Dlaczego wybraliśmy okres ostatnich 17 lat? Ponieważ w tym okresie przypadki wystąpienia trąb powietrznych na obszarze Polski są dość dobrze i szczegółowo udokumentowane, w czym zasługa również członków oraz sympatyków naszej organizacji, którzy starali się rejestrować każdy przypadek wystąpienia trąby powietrznej na obszarze Polski. Nie można oczywiście wykluczyć, że pojawiły się w tym okresie nieudokumentowane trąby powietrzne, jednak z pewnością były to dość nieliczne przypadki.
W okresie od 2007 do 2023 r. do bazy ESWD trafiło 287 trąb powietrznych, z których 191 wystąpiło nad lądem, a 94 nad wodą. W przypadku 2 trąb powietrznych, ich początkowa lokalizacja nie została ustalona. Prosta średnia arytmetyczna z ostatnich 17 lat, to około 11 trąb powietrznych nad lądem i ok. 6 trąb wodnych rocznie.
Na podstawie powyższych danych można odnieść wrażenie, że po spadku liczby tornad w latach 2013-2015, odnotowujemy systematyczny wzrost ich liczby. Wzrost ten nie świadczy jednak o konkretnym trendzie. Może być on zaburzony rozwojem mediów (w tym szczególnie społecznościowych), a także możliwościami dokumentacji i weryfikacji przypadków trąb powietrznych, zwłaszcza tych, które były stosunkowo słabe (IF0-IF1) i bardzo krótkotrwałe. W obecnych czasach każdy kto ma smartfon, może z łatwością udokumentować i opublikować lej trąby powietrznej.
Warto jednak zaznaczyć, że podczas niektórych dni wystąpiła seria trąb powietrznych. Taka sytuacja miała miejsce np. 17 lutego 2022 r., gdy do bazy ESWD zgłoszono aż 24, krótkotrwałe trąby powietrzne, z których aż 15 osiągnęło intensywność co najmniej F2 w skali Fujity.
Zobaczmy zatem jaki wykres otrzymamy, gdy uwzględnimy jedynie dni w których wystąpiły trąby powietrzne (nie skupiając się na ich liczbie):
Zastosowanie tego typu filtru „ucięło” nam najwyższe słupki dla 2021 r. i 2022 r. Według tych statystyk, w okresie od 2007 do 2023 r. średnio rocznie mieliśmy 8 dni z trąbami powietrznymi nad lądem, a 4 dni z trąbami wodnymi.
Spójrzmy teraz na wykres przedstawiający liczbę oraz intensywność trąb powietrznych zgłoszonych nad lądem.
Wśród 191 zgłoszonych trąb powietrznych, 25 osiągnęło siłę F0 lub IF0, 59 siłę F1 lub IF1, 40 siłę F2 lub IF2 a 4 trąby siłę F3 lub IF3. Siła 63 trąb powietrznych nie została oszacowana ze względu na brak wystarczających danych.
Na powyższym wykresie wzrost liczby trąb w ostatnich latach jest bardziej widoczny, jednakże do jakichkolwiek wniosków należy podchodzić z dużą ostrożnością i bardziej traktować je w ramach ciekawostki. Aby móc z większą dozą prawdopodobieństwa oszacować czy liczba trąb powietrznych będzie rosła czy malała, potrzebna jest analiza znacznie dłuższego okresu i być może zastosowanie innych metod badawczych eliminujących wpływ niedoraportowania przeszłych zdarzeń (np. na podstawie reanaliz i symulacji wstecznych przy pomocy ERA5)
Na koniec artykułu warto nadmienić, że tornada w naszym regionie Europy nie są głównym zagrożeniem związanym z gwałtowną pogodą. Wielu z nas prawdopodobnie nigdy nie zobaczy w życiu tornada. Dużo większe zagrożenie stanowi silny, huraganowy wiatr, związany z przejściem czy to niżów umiarkowanych szerokości geograficznych czy rozległych, mezoskalowych układów konwekcyjnych.
Powodzie błyskawiczne lub te spowodowane długotrwałymi opadami deszczu również potrafią czynić znaczne spustoszenie na sporym obszarze, podobnie jak opady dużego gradu.
Warto jednak wiedzieć, że tornada nie są nadzwyczajnym zjawiskiem, a jeśli się pojawią, potrafią czynić lokalne, ogromne zniszczenia.
Klimatologię tornad w Polsce opisał dr Mateusz Taszarek, członek naszego zespołu. W artykule „Tornado Climatology of Poland” z 2015 r. podaje, że rocznie w Polsce przechodzi od 8 do 14 trąb powietrznych, z których od 5 do 7 trąb jest słabych (o sile F0-F1), a 2-3 trąby są silne (od F2 wyżej). Trąby powietrzne o sile od F4, występują co 10 lub 20 lat. Miesiącem w których zazwyczaj tych trąb jest najwięcej jest lipiec, natomiast sierpień jest miesiącem „szczytowym” dla trąb wodnych.
Innym ciekawym, godnym polecenia artykułem na temat tornad występujących w przeszłości w Polsce to „Deadly Tornadoes in Poland from 1820 to 2015” autorstwa Jakuba Gromadzkiego i Mateusza Taszarka, opisujący przypadki wystąpienia tornad także w XIX w. oraz XX w.
