Europejskie Laboratorium ds. Gwałtownych Burz (ESSL) opublikowało roczne statystyki przedstawiające liczbę tornad zgłoszonych do Europejskiej Bazy Danych o Gwałtownych Zjawiskach Atmosferycznych (ESWD) w 2023 r. Ile tornad wystąpiło w Europie? Jak na tle innych krajów prezentuje się Polska? Zapraszamy do przeczytania artykułu!
Trąby powietrzne w Polsce jak i w Europie nie należą do rzadkości. Corocznie w naszym kraju występuje od kilku do kilkunastu trąb powietrznych, które potrafią powodować duże straty materialne.
Trąby powietrzne mogą wystąpić zarówno nad lądem, jak i nad wodą (nazywane są wtedy trąbami wodnymi). Warunkiem kiedy możemy mówić o trąbie powietrznej, jest kontakt gwałtownie rotującej kolumny powietrza z powierzchnią ziemi lub wody. Kolumna ta związana jest z chmurą o budowie pionowej (Cumulus, Cumulonimbus) i zazwyczaj objawia się w postaci leja kondensacyjnego. Obecność leja kondensacyjnego nie jest jednak konieczna aby zaklasyfikować zjawisko jako trąbę powietrzną – czasami jedynym wizualnym objawem trąby jest rotująca chmura pyłu lub odłamków na powierzchni ziemi lub wody.
Ile więc tornad przeszło w ubiegłym roku w Europie? Według informacji opublikowanych przez ESSL, w 2023 r., do bazy danych ESWD zgłoszono łącznie 872 trąb powietrznych (uwzględniając w tym również trąby wodne). 261 z nich przeszło nad lądem, 599 nad wodą, a 12 nie zostało sklasyfikowanych pod tym względem, co wynikało z trudności w ustaleniu ich początkowej lokalizacji.
W ubiegłym roku, ESSL wdrożyło nową skalę intensywności tornad – międzynarodową skalę Fujity (IF). Zgodnie z tą skalą, sklasyfikowano 143 trąby powietrzne, z których:
- 42 osiągnęło siłę IF0 (prędkość wiatru ok. 90 km/h)
- 13 osiągnęło siłę IF0.5 (120 km/h)
- 69 osiągnęło siłę IF1 (150 km/h)
- 13 osiągnęło siłę IF1.5 (180 km/h)
- 14 osiągnęło siłę IF2 (220 km/h)
- 3 osiągnęło siłę IF3 (290 km/h)
Najsilniejsze trąby powietrzne w zestawieniu wystąpiły we Włoszech (Alfonsine, 22.07.2023 r.), w Wielkiej Brytanii (Wyspa Jersey, 01.11.2023 r.) oraz w Bułgarii (Lavino, 04.11.2023 r. – zdjęcia poniżej). Warto dodać, że ostatni raz trąba powietrzna o takiej sile w Polsce wystąpiła 15.08.2008 r., a więc ponad 15 lat temu.
Powyższe dane mogą ulec aktualizacji w miarę pozyskiwania kolejnych danych o zgłoszonych trąbach powietrznych jak i tych, które do bazy nie zostały jeszcze zgłoszone.
Jak sytuacja w podziale na poszczególne kraje? Na podstawie danych dostępnych w ESWD, najwięcej trąb powietrznych wystąpiło we Włoszech – 249 (w tym 38 nad lądem i aż 211 trąb wodnych). Następna w kolejności jest Turcja z wynikiem 106 trąb (20 nad lądem, 84 trąb wodnych i 2 nieustalone) oraz Grecja (6 trąb nad lądem i 75 trąb wodnych).
Na powyższej grafice widnieje również Polska. W naszym kraju wystąpiło łącznie 19 trąb powietrznych, z których 14 przeszło nad lądem, a 5 nad wodą. Najsilniejsza z nich przeszła przez miejscowości Grochowy w gminie Rychwał (woj. wielkopolskie).
Oszacowana intensywność na podstawie spowodowanych zniszczeń (zniszczonych słupów wysokiego napięcia) wyniosła IF2. Prędkość wiatru w leju tornada przekroczyła więc 180 km/h. Łączna długość szlaku wyniosła ok. 1,37 km, a maksymalna szerokość – ok. 177 metrów.
Poniżej przedstawiamy listę tornad, które wystąpiły w ubiegłym roku w Polsce.
| Data | Miejscowość | Województwo | SRF | Siła | |
| 23.05.2023 | Piotrowice | dolnośląskie | Ląd | IF0 | |
| 15.06.2023 | Goranin | wielkopolskie | Ląd | IF0 | |
| 23.06.2023 | Żórawina | dolnośląskie | Ląd | IF0 | |
| 13.07.2023 | Husów | podkarpackie | Ląd | IF0 | |
| 21.07.2023 | Darłówko | zachodniopomorskie | Woda | —- | |
| 25.07.2023 | Kryry | śląskie | Ląd | —- | |
| 25.07.2023 | Wierzawice | podkarpackie | Ląd | IF1 | |
| 28.07.2023 | Model | mazowieckie | Ląd | —- | |
| 28.07.2023 | Samorządki | mazowieckie | Ląd | IF1 | |
| 29.07.2023 | Maruszyna | małopolskie | Ląd | IF0 | |
| 07.08.2023 | Korzenna | małopolskie | Ląd | —- | |
| 07.08.2023 | Bytom (Miechowice) | śląskie | Ląd | IF0 | |
| 07.08.2023 | Bytom (Żabie Doły) | śląskie | Ląd | IF0 | |
| 09.08.2023 | Jarosławiec | zachodniopomorskie | Woda | —- | |
| 22.08.2023 | Bielsko-Biała | śląskie | Ląd | IF1.5 | |
| 31.08.2023 | Darłówko | zachodniopomorskie | Woda | —- | |
| 16.10.2023 | Hel | pomorskie | Woda | —- | |
| 25.11.2023 | Krynica Morska | pomorskie | Woda | —- | |
| 22.12.2023 | Grochowy | wielkopolskie | Ląd | IF2 |
Warto jeszcze wymienić trąbę powietrzną z Bielska-Białej, która ostatecznie została oszacowana na IF1.5 w Międzynarodowej Skali Fujity. Oprócz powalonych drzew i gałęzi, lej trąby powietrznej uszkodził w stopniu znacznym również metalowe znaki drogowe.
Poniżej przedstawiamy mapę na której widnieją wszystkie wymienione lokalizacje wraz z odnośnikiem do bazy ESWD:
Przyjrzyjmy się jeszcze wykresom przedstawiającym liczbę tornad w poszczególnych kategoriach. I tak uwzględnimy tylko trąby powietrzne nad lądem, 14 trąb powietrznych daje nam 5 miejsce (wespół z Rosją) w opisywanych statystykach.
Kolejny wykres przedstawia liczbę trąb wodnych w ubiegłym roku. W tej statystyce zdecydowanie przodują kraje leżące nad Morzem Śródziemnym – Włochy, Turcja, Grecja, Chorwacja czy Francja. Warto jednak zwrócić uwagę, że aż 26 trąb wodnych zaobserwowano w w leżącej nad Morzem Bałtyckim Estonii.
Powyższe dane mogą jeszcze ulec nieznacznym zmianom w miarę pozyskiwania nowych danych o istniejących i jeszcze niezgłoszonych przypadkach wystąpienia tornad.
W kolejnym naszym wpisie przyjrzymy się jak wyglądają łączne statystyki dla ostatnich 17 lat, w trakcie których członkowie naszego zespołu raportowali i zarządzali bazą danych ESWD na terenie Polski.
